HZG 183 De rijkdom van Peru – deel 9

De levenskracht van de Puma

In Peru verhuizen veel families uit de traditionele bergdorpen naar de stad, op zoek naar een nieuw leven. Atelier PUMA in Urubamba, in de Heilige Vallei van de Inca’s, biedt vrouwen de kans om met weven geld te verdienen voor hun gezin.

In 2007 reisde ik als beeldend kunstenaar voor het eerst naar Peru. Het jaar erop ging ik terug naar mijn geliefde Heilige Vallei omdat ik wilde proberen samen met de Quechua bevolking wollen producten voor de Europese markt te ontwikkelen. Mijn zoektocht naar ‘de wol van de goden’, de handgesponnen alpacawol in de natuurlijke tinten ecru, beige, chocolade bruin, grijs en zwart, brachten mij naar de Quechua indianen hoog in het Andesgebergte. De handgesponnen alpacawol is echter een schaars en onbetaalbaar product, en de Quechua indianen, die voor eigen gebruik spinnen, wilden mij die voor geen prijs verkopen.

Inmiddels woon en werk ik in het dorpje Urubamba in de Heilige Vallei van de Inca’s. Samen met Octavio Puma Cruz, mijn Peruviaanse man, hebben wij vorig jaar Atelier PUMA opgericht waar wollen kussens, plaids, shawls en omslagdoeken worden geweven. De wol van onze eigen kudde alpaca’s wordt met een spintol gesponnen door Quechua vrouwen; ik houd mij bezig met het ontwerpen. De eerste samples van nieuwe patronen, kleurcombinaties en weeftechnieken worden door Octavio gemaakt en vervolgens door de vrouwen in productie genomen. Octavio is een vernieuwer en leergierig. Van zijn moeder heeft hij al op jonge leeftijd leren spinnen en weven in de traditie van de Quechua indianen in de regio Lares. Daardoor heeft hij een rijke kennis van de traditie en weeftechnieken en kent hij de mogelijkheden en beperkingen als geen ander. Dit in combinatie met zijn bevlogen kunstenaarsziel maakt hem tot een schepper van vernieuwend textiel.

Vrouwen als Mama Grande

Het zijn de vrouwen als Mama Grande die bij ons komen weven en daar veel voldoening in vinden; wij op onze beurt zijn blij bij te kunnen dragen aan een verbetering in hun levensomstandigheden. Daarnaast is het voor beide partijen positief dat traditionele vaardigheden weer opgepakt worden en met nieuw elan ingezet kunnen worden. Mama Grande woont in de dorpsgemeenschap Ayllupampa (Urubamba) met vijf kleinkinderen in een eenvoudig huis. De familie komt oorspronkelijk uit Huacahuasi, een kleine dorpsgemeenschap op 3.800 meter hoogte.

Het leven op vierduizend meter hoogte in het Andesgebergte in Peru is bikkelhard. Mist en kou teisteren de indianen die er wonen. In het regenseizoen zwellen de bergrivieren aan en verandert het landschap in een enorme modderpoel. De Quechua families hebben doorgaans veel kinderen die van jongs af aan meehelpen met kleine dagelijkse klusjes in en om het huis: ze verzamelen gedroogd lamapoep om op te koken, halen water voor moeder, schillen de aardappels of weiden de dieren. Daarnaast is het verzorgen van de ouders een van de belangrijkste taken van de kinderen. De huizen zijn eenvoudig. Ze zijn gebouwd met stenen uit de omgeving en het dak is bedekt met een stevig berggras dat hoog in de bergen groeit. Het traditionele huis heeft één ruimte waarin gekookt, geslapen en geleefd wordt. In een hoek is een eenvoudige kookplek waaromheen de familie tijdens het eten zit, de vacht van de lama en alpaca doet dienst als matras en stoel. De Quechua indianen leven in het ritme van de natuur, zodra het buiten licht wordt staan ze op en al vroeg op de avond, als het vuur waarop gekookt wordt gedoofd is, gaat men slapen.

Traditionele leefwijze

Veel hooglandindianen spreken nog altijd de oude indianentaal, het Quechua en kunnen niet lezen of schrijven. In de praktijk is er nauwelijks onderwijs in de indianengemeenschappen. Veel jonge indianen kinderen gaan niet naar school en moeten thuis mee helpen. Naast het huishouden dat voornamelijk bestaat uit koken, is het vervaardigen van de traditionele kleding een van de belangrijkste taken van de vrouw. De man werkt op het land en verzorgt de dieren. Het leven in de bergdorpen is niet te vergelijken met het leven in een westers land als Nederland. Het sterke gemeenschapsleven, met als basis de sterke familie banden geeft een enorme druk maar ook een sociale zekerheid. Er wordt verwacht dat men voor elkaar zorgt en samenwerkt: bij ziekte, ouderdom en/of overlijden, het bewerken van het land, de aardappel oogst of bijvoorbeeld het bouwen van een huis. Elke familie heeft in het dorp een stukje land om een huis te bouwen en in de omgeving van het dorp land om aardappels te verbouwen puur voor het eigen gezin of familie. Op de markt worden producten, aardappels, maïs, coca bladeren en fruit geruild. Een redelijk zelfvoorzienend systeem dat erop gericht is dat de familie genoeg te eten heeft en niet zo zeer op dat de familie genoeg geld verdient om in leven te blijven. Een systeem dat werkt zolang het niet verbroken wordt.

Andere toekomst voor ogen

Mama Grande heeft met de verhuizing van haar familie van het bergdorp Huacahuasi naar Ayllupampa, even buiten Urubamba in de Heilige Vallei van de Inca’s maar een doel voor ogen gehad; onderwijs en een toekomst voor haar vijf zonen. En zo zijn er zo veel families die op een dag besluiten het traditionele leven in de bergen achter zich te laten en voor een nieuw avontuur in de stad kiezen. Ze verruilen hun traditionele kleding voor stadse kleding en trekken in bij familie in de stad. Een nieuw avontuur maar ook direct het begin van een onzekere en moeilijke tijd. In de stad heeft een Quechua familie uit het hooggebergte geen grond om een huis te bouwen of om producten te verbouwen. Er is geen ruilhandel maar geld nodig voor onderwijs, brandstof, eten en kleding. Aan geld is doorgaans een groot gebrek. Doordat de Quechua indianen geen Spaans spreken, niet kunnen lezen en schrijven en door het gebrek aan opleiding is de kans op een betaalde baan erg klein. Veel (jonge) Quechuamannen werken als drager op de Inca trail, als paarden man op de alternatieve routes, of als seizoensarbeider. De belangrijkste taak van de vrouw, het maken van de traditionele kleding voor haar gezin, is door haar leven in de stad komen te vervallen. Ze heeft vrijwel geen mogelijkheden om geld te verdienen. Aan deze vrouwen geeft Atelier PUMA een nieuwe kans. Zij weven met aandacht en liefde de wollen producten en ontvangen daarvoor een eerlijke prijs. Op deze manier kunnen ze hun eigen levenssituatie en die van hun families te verbeteren.

Bekijk het volledige artikel en de foto’s

Categorie: Blogs - geschreven door Lisette op 12 juni 2014 om 21:56